Pierwszy etap likwidacji
skupiska żydowskiego w
Sandomierzu rozpoczął w dniu 29
października 1942 roku. Nad
ranem teren getta został
obstawiony strażą. Żydzi
otrzymali polecenie zebrania się
na placu targowym. Naziści przy
pomocy żydowskiej służby
porządkowej przystąpili do
wypędzania ludzi z domów.
Odbywało się to ze szczególną
brutalnością – wiele osób
zostało dotkliwie pobitych,
wiele zamordowanych.
Przetrząsanie kamienic w
poszukiwaniu ukrywających się
osób trwało trzy dni. Jednym ze
świadków wysiedlenia był Nachman
Icek Gorzyczanski, który po
wyzwoleniu złożył zeznania przed
Żydowską Komisją Historyczną.
Zeznał między innymi że mordercy
bili niemiłosiernie Żydów
zdążających na plac.
|
|
Żyd warszawski Mojsze Szifman,
poszedł na plac (Umschlagsplatz)
z księgą świętą (sefer-tojre) w
ręku. Nie wypuszczał jej z rak
chociaż Łotysze go
niemiłosiernie bili. Wołał
głośno „Szma Israel”. Na placu
upadł z księgą w ręku. W drodze
do stacji zabili Ukraińcy i
Łotysze 78 osób. Policja
wyciągnęła z domów około 400
schowanych Żydów. 200 z nich na
miejscu zamordowano. Ostatecznie
zebrane osoby załadowano do
wagonów i - razem z Żydami z
Klimontowa i Zawichostu -
wysłano do komór gazowych w
Bełżcu.
Ta pierwsza akcja przyniosła
zagładę ponad trzem tysiącom
osób. Tylko trzydziestu Żydów
udało się uratować dzięki pomocy
policji żydowskiej, pomogli
ratować tych Żydów także dwaj
Polacy. Nazwisko jednego z nich
brzmi Jan Skobel, nazwiska
drugiego nie pamiętam, zdaje
się, że brzmi Juszczyk.
|
W
dniu 10 listopada 1942 r. w
Sandomierzu Niemcy utworzyli
getto tzw. szczątkowe albo
wtórne („Restgetto”).
Zgromadzono w nim Żydów, którzy
ukryli się podczas likwidacji
pierwszego getta lub w okresie
późniejszym przybyli do
Sandomierza z innych
miejscowości oraz osoby
pochodzenia żydowskiego
deportowane z Rzeszy. Według
różnych szacunków, łącznie
znalazło się tu wtedy od sześciu
do siedmiu tysięcy osób. |
|
W
dniu 4 stycznia 1943 r. getto
szczątkowe zostało otoczone
przez Niemców. Na jego teren
przyprowadzono żydowskich
robotników zatrudnionych w
obozach pracy przymusowej Metan
i Liceum.
W dniu 10 stycznia 1943 r.
naziści przystąpili do
ostatecznej likwidacji getta.
Przy 30-stopniowym mrozie Żydzi
zostali zmuszeni do opuszczenia
mieszkań. Ulice i podwórka znów
pokryły się zwłokami zabijanych
ludzi. Podczas likwidacji getta
zamordowano 480 Żydów. |